Wilhelmus Buenen (4^e generatie) was de jongste zoon van Joannes Buenen en Wigerdina van Wel werd geboren op 22 februari 1778 tijdens het verblijf van zijn ouders in Vught. Hij wordt geregistreerd in het doopregister als Wilhelmus Beune, zoon van Joannes Beune en Wigerdina van Well. Getuigen zijn Wilhelmus Oostrom en zijn grootmoeder Maria Hagenaar. Het lijkt er op dat hij toen van beroep “kraankind” was, althans in 1812 bij de geboorte van zijn jongste zoon Arnold gaf hij dat op als beroep. Een kraankind is iemand die een kraan (aan de haven) bedient. De kraankinderen hadden zelfs een eigen gilde, niet te vergelijken met de grote ambachtsgilden. Volgens de kronieken was hun onderkomen bepaald geen sieraad voor de stad, ze hadden bij de haven een “huysken tot haer gerief”.

Het ging met Johannes (zijn vader) minder goed maar ook Willem en zijn gezin hadden het niet breed. Anders valt het niet te verklaren dat toen de mogelijkheid zich voordeed, Willem op 9 april 1813 een “Acte de Remplacement” tekende waarbij hij zich bereid verklaarde plaatsvervangende dienstplicht te vervullen voor Johannes Neurdenburg.

Door de invoering van de Burgerlijk Stand beschikte de overheid over een nauwkeurige registratie van personen waardoor de selectie van personen die in aanmerking kwamen voor de dienstplicht betrekkelijk eenvoudig werd. De lotelingen werden eerst gekeurd en vervolgens werd er een “nommertje” getrokken. De laagste nummers moesten zich binnen enkele dagen melden bij een centraal depot. De nieuwe dienstplichtregeling hield ondermeer in dat iemand die ingeloot was een vervanger (remplaçant) kon inhuren. De vervanger nam dan geheel vrijwillig de plaats in van de ingelotene. Hij ontving daarvoor een vergoeding. De afspraak met betrekking tot de vervanging werd vastgelegd in een “Acte de Remplacement”. Zo ook in geval van Willem Buenen.

Het moet welhaast een wanhoopsdaad geweest zijn. Willem en zijn gezin moeten wel in bittere armoede geleefd hebben om zo’n risicovolle stap te nemen door zich aan te melden als remplaçant. Johannes Neurdenburg daarentegen – die op deze wijze de dans ontsprong – moet tot een vermogende familie hebben behoord. Zoals gezegd tekende Willem de acte op 9 april 1813.

Ik geef hierbij de vertaling van deze acte die uiteraard in het Frans was opgesteld.

Akte van Vervanging

Voor ons, vertegenwoordiger van Raad van State, onder-prefect van het arrondissement ’s-Hertogenbosch, is verschenen Buene, Willem, volledig beantwoordend aan het hiernaast gegeven signalement, die aan ons heeft overlegd, 1. Het certificaat waaruit blijkt dat hij is aangenomen door de raad van rekrutering in de zitting van 9 april 1813 in de hoedanigheid van vervanger van de heer Neurdenberg, Johannes, Jakobus van de loting van de lichting van 1812 van het kanton ’s-Hertogenbosch en die nummer 51 heeft gekregen bij trekking van zijn kanton. 2. Het ontvangstbewijs dat aantoont dat de loteling aan de kas van de ontvanger van het departement de som van 100 francs heeft voldaan, zoals bepaald in de wet. De eerstgenoemde heeft ons vervolgens verklaard dat hij zich onderwerpt aan alle verplichtingen neergelegd in de wetten voor vervangers en zich formeel verplicht alle plichten juist te vervullen van de lotelingen tegenover de regering. Alles overziend met betrekking tot het verzoek door partijen aan ons gedaan, hebben wij deze acte opgemaakt dewelke is getekend samen met ons, Te ’s-Hertogenbosch, de 9e april 1813.

Kort na de ondertekening vertrekt Willem.

Hij ging een onzekere toekomst tegemoet en het was de vraag of hij zijn gezin ooit nog terug zou zien. Zijn vrouw Adriana blijft achter met 5 kleine kinderen in de leeftijden van 10, 6, 5, 3, en 1 jaar. De ouders van Willem leefden nog, vader Joannis was 79 en moeder Wigerdina 78.

Willem vertrekt samen met andere rekruten te voet en op eigen kosten naar een van de centrale depots waarschijnlijk het Rijnlandse Depot. Daar blijft hij ca. 10 dagen.

Willem heeft zijn gezin nooit meer terug gezien…….

Hoe en wanneer Adriana op de hoogte werd gesteld van Willems dood weten we niet. Het gezin komt in 1814 niet meer voor in het bevolkingsregister van ’s-Hertogenbosch zodat aangenomen mag worden dat Adriana met haar kinderen is teruggekeerd naar haar geboorteplaats Schijndel.

Adriana ontving nog wel een uitkering van Joh. Neurdenburg. Dit werd bevestigd in een overeenkomst met de volgende tekst :

Ik Ondergetekende, Adriana van Berkum, weduwe van Willen Buene, bekenne bij deze Ontvangen te hebben van Johannes Jacobus Neurdenburg, de Somme van Drie honderd en vijftig Guldens, en zulks tot voldoening van den Helft van het Kapitaal van Zevenhonderd Guldens, welke Gerst. Aan mijnen gesneuvelden Man als Remplaçant van voornoemde J.J. Neurdenburg en de fransche Conscriptie na Twee Jaren en Zes Weken dienst, was Comperende en welk Kapitaal wanneer gemelden mijnen man mogt overleden zijnvoordeze de helft aan mij en voor de andere helft aan de wettige Kinderen, met wijlen gesneuvelde man verwekt, moest worden uitbetaald, alles volgens overeenkomst met denzelven mijnen Man de Remplacering in de Jare achttien honderd dertien gemaakt ….. overzulks den voornioemde J.J. neurdenburg en alle andere die Zulks Zouden mogen aangaan voor de voorschreven Drie honderd en Vijftig Guldens finaal en absoluut bij deze. Een verklaar ik mede ondergetekende Theodorus Buene (= broer) wonende binnen deze stad mij ter geruststelling en waarborg van gemelde J.J. Neurdenburg en alle andere die Zulks aangaat in de Staan en te Caveren (= borgstellen) dat gemelde Neurdenburg noch Zijn Broeder of Zuster wanneer wie het ook voor de voorschreven betaald drie honderd Vijftig Guldens Zullend worden aangespreken of enige vordering te hunnen lastengedaan en hun der dezer Zake ten allen tijde te Zullen indemneren ( = vrijwaren van schade) Kosten en Schadeloos houden onder verband en submissie (= onderworpen/akkoord) als volgens de Wet. ’s-Hertogenbosch 13 nov. 1815

Hiermee wilde de vermogende Neurdenberg een streep zetten onder de zaak en zichzelf vrijwaren van verder aanspraken.

Adriana besloot naar Schijndel te vertrekken. Schijndel was haar geboorteplaats, in Schijndel woonden haar familie, haar broers Anton en Gerard en haar zussen Petronella en Helena ..